Κυριακή 8 Ιανουαρίου 2017

Γυναικοκρατία...η Θρακιώτικη μέρα της Γυναίκας !

πηγη google

Πάμε να δούμε ένα έθιμο με σύνθετη έννοια? 
Σήμερα λοιπόν οι απανταχού Θρακιώτες γιορτάζουν την Μέρα της Γυναίκας, για την ακρίβεια την μερα της γυναίκας που βοηθά στον τοκετό και στην ανατροφή πολλές φορές των παιδιών..
Το έθιμο της Γυναικοκρατίας ή  Μπάμπω γκιουνιου (μέρα της γριας) στα Τούρκικα ή Μπάμπω ντεν (μέρα της γριας) στα Βουλγάρικα είναι ένα έθιμο της Ανατολικής Ρωμυλίας το οποίο τελείται στις 8 Ιανουαρίου, εορτή της Αγίας Δομνίκης και σκοπό έχει την απόδοση τιμής στο πρόσωπο της γιαγιάς, η οποία συνέβαλε στη γέννα των παιδιών.
Η γιαγιά στην αρχαιότητα, λέγονταν μάμμη και ως έμπειρη στη ζωή, ήταν αυτή που με τη σοφία και την πείρα της βοηθούσε τις έγκυες στη γέννα. 'Ετσι με τα χρόνια η μάμμη με την μετάθεση του τόνου έγινε μαμή και από γιαγιά απόχτησε τη σημασία της μαίας. Συνήθως αυτό το ρόλο αναλάμβανε η μητέρα ή η πεθερά της ετοιμόγεννης αφου οι γιατροί ήταν περιορισμένοι στην περιοχη...
Κατά τους λαογράφους, το έθιμο έχει αρχαιοελληνική προέλευση και θυμίζει τα “Θεσμοφόρια”, αγροτική γιορτή κατά την οποία οι γυναίκες επικαλούνταν γονιμότητα και ιδιαίτερα τα Αλώα, που γίνονταν την ίδια εποχή (αρχές Ιανουαρίου), στα οποία μετείχαν μόνο γυναίκες, οι οποίες πορεύονταν τραγουδώντας άσεμνα τραγούδια, ενώ στα τραπέζια τους είχαν πολύ κρασί και ομοιώματα “μορίων”. 'Ολα αυτά, ήταν χαρακτηριστικά για όλες τις γιορτές, οι οποίες αποσκοπούσαν στη γονιμότητα των ανθρώπων και των καρπών.  
Την μέρα αυτή η κάθε γυναίκα του χωριού που έχει αποκτήσει παιδιά έπρεπε να επισκέφτεται στο σπίτι της τη μαμή και να της προσφέρει δώρα, όπως σαπούνι και πετσέτα, καθώς και διάφορα φαγητά και ποτά. Γι’ αυτό το λόγο από νωρίς το πρωί αφού τελείωναν τις δουλειές του σπιτιού άρχιζαν την ετοιμασία των απαραίτητων φαγητών και μεζέδων, τα οποία θα πρόσφεραν στη μαμή, αλλά θα τα έπαιρναν μαζί τους και στο βραδινό γλέντι.
Η κάθε γυναίκα ετοίμαζε ένα πιάτο το οποίο περιελάμβανε μεζεδάκια και μαζί με ούζο, καθώς και μια πετσέτα, ένα σαπούνι, ένα μπακιράκι με νερό, που είχε μέσα ένα ματσάκι βασιλικό δεμένο με κόκκινη κλωστή, ξεκινούσε για το σπίτι της μαμής. Μαζί της επίσης είχε και δώρα για τη μαμή όπως κάλτσες, μαντίλα, ποδιά κ.α. 'Οταν έφτανε στο σπίτι της μαμής, η «μπάμπω» έβγαινε έξω της έριχνε νερό, της έδινε το σαπούνι για να πλένει τα χέρια της και στη συνέχεια την πετσέτα για να σκουπιστεί. Το μπακιράκι το κλωτσούσε κι αν έπεφτε μπρούμυτα θα γεννούσε αγόρι, ενώ αν έπεφτε ανάσκελα θα γεννούσε κορίτσι. Στη συνέχεια έμπαιναν μέσα στο σπίτι της μαμής, έκανε μετάνοια και φιλούσε το χέρι της λέγοντας: - Να με φέρεις ένα ( αγόρι ή κορίτσι ) γερό. - Να’ σαι γερή κορίτσι μ’, να’ σαι καλά, απαντούσε η μπάμπω. Αν δε ήταν και έγκυος τότε της καρφίτσωνε στο πέτο της κι ένα λουλούδι, λέγοντάς της να της φέρει ένα παιδί όμορφο όπως και το λουλούδι. 
Η μαμή με τη σειρά της κερνούσε κι εκείνη τις γυναίκες που την επισκέπτονταν και στη συνέχεια έστρωνε το τραπέζι με το φαγητό που είχε ετοιμάσει, έβαζαν και τα δικά τους οι γυναίκες κι έτσι ξεκινούσε το γλέντι το οποίο όμως θα συνεχιζόταν το βράδυ στο καφενείο του χωριού. Εξ’ άλλου το ούζο και οι μεζέδες σήμαιναν και το επίσημο κάλεσμα της μαμής στο βραδινό χορό, στον οποίο θα έπαιρναν μέρος όλες οι παντρεμένες και χήρες του χωριού. (Να διευκρινήσω ότι τα "καλέσματα" σε χαρές στην Θράκη γινόταν με ένα μπουκάλι ούζο όπου τα άτομα του σπιτιού τοποθετούσαν σε ένα δίσκο, επισκέπτονταν τα σπίτια και τους έβαζαν ένα ποτηράκι να πιούν οι καλεσμένοι..)
 Το τραπέζι ήταν μεγάλο, το κρασί και το ούζο αρκετό, ώστε οι γυναίκες μαζί με τη μαμή να γλεντήσουν με την ψυχή τους. Διηγούνταν διάφορα ανέκδοτα που δεν επιτρεπόταν να τα ακούσει αυτί άντρα. Το απόγευμα ντυμένες όμορφα και στολισμένες με φλουριά έκαναν πομπή η οποία περιδιαβαίνοντας τους δρόμους του χωριού κατέληγε στο καφενείο του χωριού από το οποίο έδιωχναν όλους τους άνδρες. Οι μόνοι οι οποίοι είχαν άσυλo, ήταν ο καφετζής και ο γκαϊντατζής ο οποίος με τον ήχο της γκάιντας του συνόδευε όλη την τελετή και θα έπαιζε όλη τη νύχτα κατά τη διάρκεια του γλεντιού.
 Προετοιμασία για το γλέντι. Η γκάιντα απαραίτητη γλεντούσαν όλη τη νύχτα. Τιμητική θέση είχε η «μπάμπω». Το ντύσιμο της ήταν τελετουργικό με μουσικούς και κεράσματα να περιμένουν και η μπουγατσα (το ψωμι) της μπάμπως, αφου το "χορέψουν" (θα τα πουμε άλλη φορά αυτα!) θα μοιραστεί το βράδυ για να φέρει τύχη και υγεία δηλαδή Μπερεκετι! η μπάμπω πρώτη έσερνε το χορό έχοντας κρεμασμένη στην ποδιά της μια πετσέτα και κρατώντας ένα μαντήλι. Της φορούσαν φλουριά, αρμαθιές από πατλάκια (καλαμπόκια ), της έβαζαν καρφίτσες και λουλούδια για να φέρει στις γυναίκες όμορφα παιδιά. 'Ολες χόρευαν, έλεγαν ιστορίες και ανέκδοτα και το γλέντι αυτό κρατούσε μέχρι το πρωί, μέχρι να βγει ο ήλιος. 'Ηταν ένα γλέντι για να χαρεί η «μπάμπω» αλλά μαζί της και όλες οι παντρεμένες γυναίκες και κυρίως οι χήρες, οι οποίες δεν είχαν τη δυνατότητα να γλεντήσουν άλλες μέρες αφού ήταν ασυνόδευτες.
Οι άνδρες την ημέρα αυτή, μια και ήταν παράδοση να λείπουν οι γυναίκες από το σπίτι, αναλάμβαναν από ανάγκη τις διάφορες σπιτικές δουλειές, να φροντίσουν δηλαδή τα παιδιά, να προετοιμάσουν το πρόγευμά τους και να τα στείλουν στο σχολείο, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι την ημέρα αυτή οι γυναίκες παίρνουν στα χέρια τους τις εξουσίες του χωριού και οι άνδρες υποβιβάζονται.
Στην δική μου περιοχή το γλέντι ξεκινά με το "μπαϊράκι"της Μπάμπως.. δηλαδή με την σημαία... και εδώ είναι και το διπλό νόημα που ανέφερα στην αρχή..το μπαιράκι, ήταν ένας σταυρός από ξύλο κρανιάς, στις άκρες του μυτερός και με 3 μήλα που συμβόλιζαν τη γονιμότητα. Στην κεφαλή του σταυρού τοποθετούσαν ματσάκι με βασιλικό, ένα άσπρο μαντήλι, σύμβολο αγνότητας και ένα κόκκινο μαντήλι, για να διώχνει το κακό. Κρεμούσαν και ένα ρόδι, μάλιστα υπήρχε η αντίληψη επί Τουρκοκρατίας ότι όσοι ήταν οι σπόροι του ροδιού τόσοι ήταν και οι Χριστιανοί στην περιοχή. Κρεμούσαν επίσης και καλαμπόκι, που “σκάει” στη φωτιά, επειδή πίστευαν ότι έτσι θα “σκάσει” κάποια στιγμή και η Επανάσταση.

Όλα τα παραπάνω έπρεπε να καλύπτουν το σταυρό, για να μην τον δουν οι Τούρκοι, καθώς μάλιστα ο σταυρός την ημέρα αυτή έμπαινε σε όλα τα σπίτια των Χριστιανών και κατά κάποιο τρόπο τα “άγιαζε”.
Γιατί όμως έχει επιλεγεί η συγκεκριμένη μέρα? Αρχικά γιανα ξεσκάσουν και να πάρουν "άδεια" οι γυναίκες από τις δουλειές των γιορτών και την απαιτητική τους προετοιμασία..ωστόσο αυτή τη μέρα η εκκλησία μας τιμά την μνήμη της οσίας Δομνίκης..όσοι δεν το γνωρίζουν..
Η Οσία Δομνίκη γεννήθηκε στην Καρθαγένη της Αφρικής. Το 384, όταν έφτασε σε νεαρή ηλικία, για προσωπικούς λόγους έρχεται στην Κωνσταντινούπολη μαζί με άλλες σαράντα συνομήλικες της. Τότε αυτοκράτορας ήταν ο Μέγας Θεοδόσιος και Πατριάρχης ο Νεκτάριος. Μόλις γνωρίζει τη Δομνίκη ο Πατριάρχης, διακρίνει τις αγνές της προθέσεις και αμέσως τη βαπτίζει και μετά την κάνει μοναχή. Στη χριστιανική μοναχική ζωή διακρίνεται νωρίς η Αγία για την πίστη της, το ζήλο, την αφοσίωση της στη φιλανθρωπία και, προπάντων, για την αγνότητα της ψυχής της.
Δομνίκη, και η ημέρα της μαμής Στην ανατολική Ρουμελία παλιότερα, μέχρι πρόσφατα στη Μακεδονία, στο όνομα της Αγίας ετιμάτο, ιδιαίτερα από τις γυναίκες, ένα από τα σημαντικότερα πρόσωπα το χωριού. Η Αγία συνδέεται με την απόκτηση παιδιών αλλά και με τον χωρίς επιπλοκές τοκετό. Ακόμα και σήμερα η ημέρα της εορτής (8 Ιανουαρίου) αναφέρεται ως «μέρα της μαμής» ή «της μπάμπως η μέρα»! σήμερα έχει χάσει την πρωταρχικής της σημασία και εορτάζεται ως η ημέρα της απελευθερωμένης γυναίκας. Οι γυναίκες γυρίζουν στους δρόμους και διασκεδάζουν, ενώ οι άντρες μένουν κλεισμένοι στα σπίτια. Καμία σχέση με την Αγία που φέρεται να προστατεύει τις μαίες και τις ετοιμόγεννες. (source ©: www.eortologio.gr)
Δομνίκη, και η ημέρα της μαμής Στην ανατολική Ρουμελία παλιότερα, μέχρι πρόσφατα στη Μακεδονία, στο όνομα της Αγίας ετιμάτο, ιδιαίτερα από τις γυναίκες, ένα από τα σημαντικότερα πρόσωπα το χωριού. Η Αγία συνδέεται με την απόκτηση παιδιών αλλά και με τον χωρίς επιπλοκές τοκετό. Ακόμα και σήμερα η ημέρα της εορτής (8 Ιανουαρίου) αναφέρεται ως «μέρα της μαμής» ή «της μπάμπως η μέρα»! σήμερα έχει χάσει την πρωταρχικής της σημασία και εορτάζεται ως η ημέρα της απελευθερωμένης γυναίκας. Οι γυναίκες γυρίζουν στους δρόμους και διασκεδάζουν, ενώ οι άντρες μένουν κλεισμένοι στα σπίτια. Καμία σχέση με την Αγία που φέρεται να προστατεύει τις μαίες και τις ετοιμόγεννες. (source ©: www.eortologio.gr)
 Η οσία ανήκει στους Ορθόδοξους προστάτες της γέννας και των εγκύων, καθώς και την απόκτηση παιδιών και τον χωρίς επιπλοκή τοκετό.
Δομνίκη, και η ημέρα της μαμής Στην ανατολική Ρουμελία παλιότερα, μέχρι πρόσφατα στη Μακεδονία, στο όνομα της Αγίας ετιμάτο, ιδιαίτερα από τις γυναίκες, ένα από τα σημαντικότερα πρόσωπα το χωριού. Η Αγία συνδέεται με την απόκτηση παιδιών αλλά και με τον χωρίς επιπλοκές τοκετό. Ακόμα και σήμερα η ημέρα της εορτής (8 Ιανουαρίου) αναφέρεται ως «μέρα της μαμής» ή «της μπάμπως η μέρα»! σήμερα έχει χάσει την πρωταρχικής της σημασία και εορτάζεται ως η ημέρα της απελευθερωμένης γυναίκας. Οι γυναίκες γυρίζουν στους δρόμους και διασκεδάζουν, ενώ οι άντρες μένουν κλεισμένοι στα σπίτια. Καμία σχέση με την Αγία που φέρεται να προστατεύει τις μαίες και τις ετοιμόγεννες. (source ©: www.eortologio.gr)
Δομνίκη, και η ημέρα της μαμής Στην ανατολική Ρουμελία παλιότερα, μέχρι πρόσφατα στη Μακεδονία, στο όνομα της Αγίας ετιμάτο, ιδιαίτερα από τις γυναίκες, ένα από τα σημαντικότερα πρόσωπα το χωριού. Η Αγία συνδέεται με την απόκτηση παιδιών αλλά και με τον χωρίς επιπλοκές τοκετό. Ακόμα και σήμερα η ημέρα της εορτής (8 Ιανουαρίου) αναφέρεται ως «μέρα της μαμής» ή «της μπάμπως η μέρα»! σήμερα έχει χάσει την πρωταρχικής της σημασία και εορτάζεται ως η ημέρα της απελευθερωμένης γυναίκας. Οι γυναίκες γυρίζουν στους δρόμους και διασκεδάζουν, ενώ οι άντρες μένουν κλεισμένοι στα σπίτια. Καμία σχέση με την Αγία που φέρεται να προστατεύει τις μαίες και τις ετοιμόγεννες. (source ©: www.eortologio.gr)
Δομνίκη, και η ημέρα της μαμής Στην ανατολική Ρουμελία παλιότερα, μέχρι πρόσφατα στη Μακεδονία, στο όνομα της Αγίας ετιμάτο, ιδιαίτερα από τις γυναίκες, ένα από τα σημαντικότερα πρόσωπα το χωριού. Η Αγία συνδέεται με την απόκτηση παιδιών αλλά και με τον χωρίς επιπλοκές τοκετό. Ακόμα και σήμερα η ημέρα της εορτής (8 Ιανουαρίου) αναφέρεται ως «μέρα της μαμής» ή «της μπάμπως η μέρα»! σήμερα έχει χάσει την πρωταρχικής της σημασία και εορτάζεται ως η ημέρα της απελευθερωμένης γυναίκας. Οι γυναίκες γυρίζουν στους δρόμους και διασκεδάζουν, ενώ οι άντρες μένουν κλεισμένοι στα σπίτια. Καμία σχέση με την Αγία που φέρεται να προστατεύει τις μαίες και τις ετοιμόγεννες. (source ©: www.eortologio.gr)
Θα την βρείτε και ως οσία Δομινίκη...

ΥΓ.
 όταν βρω τις φωτο μου... θα σας ανεβάσω και την θεία μου ως "μπάμπω" πριν λίγα χρόνια..

χρόνια μας πολλά!


8 σχόλια:

  1. Τι ωραίες πληροφορίες, πρώτη φορά ακούω για αυτό το έθιμο!!! Όλα Έχουν τη σημασία τους!!! Να είστε καλά να γιορτασετε και του χρόνου!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. να είσαι καλά Δέσποινα μου! πραγματικά ακόμη και το νερό έχει ιδιαίτερη σημασία στο τελετουργικο..το κάθετι για άλλο λόγο!

      Διαγραφή
  2. Χρύσα μου τί όμορφα πράγματα είναι αυτά;Μπράβο που γνωρίζεις τόσο καλά την παράδοση και σ'ευχαριστώ που τη μοιράζεσαι. Θεωρώ ότι πρέπει να κρατάμε τις παραδόσεις για να μη χάσουμε την ταυτότητά μας. Μπράβο και πάλι μπράβο!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. να είσαι καλά συνονόματη! εύχομαι να είμαστε καλά να δούμε πολλά πολλά ακόμη!

      Διαγραφή
  3. Φοβερό!! Δεν το ήξερα αυτο το έθιμο!! Και στο δικό μου χωριό τιμούσαν και ακόμα προσφέρουν τιμές στις τελευταίες μαθουσάλες μαίες!! Νομίζω 2 ζουν καιβασικευουν ακόμα!! Χαίρομαι πολυ οταν διαβάζω έθιμα που δεν ξέρω!! Καλημέρα Χρυσά!!!❤️❤️❤️

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. και στην δική μου περιοχή ζει ακόμη η μια παλιά μαμή!!! αλλα όπως είπες μνημονεύουν και τις γυναίκες που βοήθησαν εκείνα τα χρόνια πάντα! καλημέρα Ευη μου!

      Διαγραφή
  4. Το έθιμο το γνωρίζω μέσες άκρες, όχι όμως τόσο λεπτομερειακά! έπρεπε να ανάψω μια λαμπάδα στην οσια Δομινίκη πριν γεννήσω, δεν ήξερα ότι προστατεύει τις εγκύους καιτον τοκετό!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. την μέρα που γέννησες αγάπη μου ήταν της Αγίας Δόμνας!επίσης προστάτιδας των εγκύων!!! άρα είχες "βοήθεια¨των Αγίων γιανα γεννηθεί με το καλό το Θαυματάκι σου!φιλακιααα

      Διαγραφή

περιμένω τα σχόλια και τις παρατηρήσεις σας..